Ontbossing verwijst naar de - voornamelijk door de mens veroorzaakte - wereldwijde afname van bossen in een mate die een negatieve invloed heeft op ons klimaat, natuurlijke ecosystemen en biodiversiteit. Gewoonlijk vindt ontbossing plaats om land vrij te maken voor iets wat op een andere manier economische waarde oplevert. Ontbossing kan echter ook worden veroorzaakt door natuurrampen zoals bosbranden. Het grootste deel (95% om precies te zijn) van de wereldwijde ontbossing vindt plaats in tropische regenwouden, wat bijzonder zorgwekkend is aangezien deze bossen de meeste biodiversiteit ter wereld herbergen. Helaas werd in de afgelopen 50 jaar naar schatting 17% van het Amazoneregenwoud gekapt en volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) wordt jaarlijks gemiddeld 10 miljoen hectare bos gekapt (Hamlett, 2022).
De Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties zegt dat ontbossing de op een na grootste oorzaak is van klimaatverandering (de grootste is de verbranding van fossiele brandstoffen). In feite is ontbossing verantwoordelijk voor bijna 20% van de uitstoot van broeikasgassen (S. Derouin, 2022).
Waarom zijn bossen belangrijk?
Volgens het Wereld Natuur Fonds (WNF) is 30% van het aardoppervlak bedekt met bossen. Ze voorzien ons van zuurstof, absorberen kooldioxide (CO2) uit de atmosfeer, bieden onderdak aan meer dan driekwart van het leven op het land en creëren banen voor meer dan 54 miljoen mensen over de hele wereld. Ze werken als een gigantische koolstofopslagplaats. Wanneer de bomen echter worden gekapt, komt de opgeslagen koolstof weer in de atmosfeer terecht en wordt de opwarming van de aarde versneld. Simpel gezegd - bossen maken de planeet leefbaar voor al het leven op deze aarde. Dat bossen een vitale rol spelen in de strijd tegen klimaatverandering is overduidelijk.
De belangrijkste oorzaken van ontbossing
De reden voor de dramatische toename van ontbossing is vooral te wijten aan de uitbreiding van de industriële landbouw, die op haar beurt wordt veroorzaakt door de toename van onze bevolking en door verschuivingen in het dieet. Het leidt tot de commerciële productie van grondstoffen zoals vee, soja, palmolie en hout (Heimpel, 2021). Grootschalige commerciële landbouw is verantwoordelijk voor 40% van de tropische ontbossing (E. Heimpel, 2021). Het vrijgemaakte land wordt gebruikt voor veeteelt, voornamelijk vee, en voor de productie van de bovengenoemde grondstoffen - soja, palmolie en hout. De lijst van landbouwproducten en de stijgende vraag blijft groeien.
- Soja
De sojaproductie is de afgelopen 20 jaar met meer dan 50% gestegen. Vaak beseffen we niet hoeveel soja we consumeren omdat we het niet direct consumeren. Sojaolie wordt bijvoorbeeld gebruikt voor koken of andere producten, zoals chocola, ijs, margarine of bakproducten, maar ook in cosmetica of zeep (WNF, 2022). Bovendien dient meer dan 80% van alle soja die wereldwijd wordt verbouwd voor het voeden van dieren zoals rundvlees, kip en zuivelproductie (WNF, 2022), wat wij uiteindelijk weer consumeren.
- Palm olie
geen enkele andere olie in de voedingsindustrie wordt zoveel gebruikt als palmolie, omdat deze goedkoper is dan andere plantaardige oliën. Daarnaast kun je palmolie ook vinden in cosmetische producten, wasmiddelen en biobrandstof.
- Hout
Aan de toenemende vraag naar hout wereldwijd kan niet duurzaam worden voldaan, waardoor een miljarden business van illegale houtkap in bossen wordt ondersteund. Dit speelt daardoor een belangrijke rol in de tropische ontbossing (WNF, 2022).
Gevolgen van ontbossing
- Vernietiging van complexe ecosystemen en biodiversiteit
Als we doorgaan met ontbossing zullen veel diersoorten in de regenwouden uitsterven, en sommige plantensoorten op zijn minst bedreigd worden.
- Gezondheid van de mens
Wanneer de habitat van dieren en insecten wordt ontregeld, moeten zij naar andere plekken trekken en in nieuwe gebieden onderdak zoeken (migratie van dieren naar menselijk grondgebied). Dit leidt tot onnatuurlijk contact tussen dieren/insecten en mensen, wat kan leiden tot zogenaamde zoönotische ziekten (= "Ziekte overgedragen van dier op mens") (THL, 2021).
- Klimaatverandering
Bossen zijn koolstofputten en beperken daarmee de broeikasgassen die worden uitgestoten door menselijke activiteit. Ze vangen enorme hoeveelheden koolstofdioxide op die anders in de atmosfeer terecht zouden komen en daarmee opwarming van de aarde/klimaatverandering zouden veroorzaken. Bomen spelen dus een belangrijke rol bij de vastlegging van koolstof. Als bomen worden gekapt, verliezen ze niet alleen hun vermogen om koolstof te absorberen, maar stoten ze in plaats daarvan ook koolstof uit. 15% van alle broeikasgasemissies worden veroorzaakt door de aantasting van bossen (worldwildlife.com).
- Vernietiging van omliggende gebieden voor soorten en lokale bevolking
In de ontwikkelde landen worden degenen die bossen hun thuis noemen vaak vergeten. Het WNF zegt dat een verbazingwekkende "1,25 miljard mensen over de hele wereld afhankelijk zijn van bossen voor onderdak, levensonderhoud, water, brandstof en voedselzekerheid".Als je wilt begrijpen op welke manier bomen een belangrijke rol spelen, lees dan onze speciale blog over mangroves. (WorldWildLifeFund, 2022).
- Milieueffecten zoals bodemerosie en overstromingen
Om een bos in stand te houden moet het land rijk zijn aan voedingsstoffen, water en bovengrond. Bomen helpen daarbij. Zonder bomen droogt het land uiteindelijk uit, waardoor het ongeschikt wordt voor het verbouwen van gewassen (C. Hamlett, 2022).
Hoe kunnen we de ontbossing stoppen?
Hoewel iedereen zijn steentje kan bijdragen om ontbossing tegen te gaan, blijft het een wereldwijd probleem dat op grote schaal moet worden aangepakt door inspanningen van landen en politiek. We hebben regelgeving nodig die zorgt voor duurzame landbouw en voor de invoering van nieuwe landbouwtechnologieën en gewassen. Bovendien moeten we de ontbossing stoppen om de bosecosystemen de tijd te geven zichzelf te herstellen. Gelukkig is uit een studie gebleken dat tropische bossen veel veerkrachtiger zijn dan we dachten en grotendeels in staat zijn zich in enkele decennia te herstellen (L Patriani, 2022).
Toch kun je door je er door aanpassingen in consumptiegewoonten voor zorgen dat de financiële steun wordt weggenomen bij industriële landbouwbedrijven die op grote schaal bosgrond kappen voor hun eigen belang. Hier zijn enkele voorbeelden:
- Koop geverifieerde houtproducten (gemaakt van hout dat duurzaam is gekapt)
- Beperk de consumptie van vlees, zuivelproducten en producten die palmolie bevatten
- Verspreid bewustzijn over het onderwerp en pleit voor duurzame oplossingen
- Herstel van bossen door nieuwe bomen te planten. Bij Regreener stellen we zowel bedrijven als particulieren in staat om precies dat te ondersteunen.
Tot slot is het hopelijk duidelijk geworden dat bossen van cruciaal belang zijn voor het leven op deze aarde, en dat het onze verantwoordelijkheid is om de ontbossing drastisch te verminderen en ons in plaats daarvan te richten op het planten van nieuwe bomen.
Ontdek hoe Regreener bedrijven helpt om klimaatneutraler te worden in onze gastblog van ESET
