De mangroven bewonderen
In iets meer dan een halve eeuw vanaf 1970 is de uitstoot van koolstof met 90% toegenomen, is de wereldwijde populatie van wilde dieren met bijna 70%, en Earth Overshoot Day, die de datum meet waarop de jaarlijkse ecologische voetafdruk van de mens de capaciteit van de planeet om in deze ecologische hulpbronnen te voorzien heeft overtroffen, verschoof in die korte periode van winter naar zomer. Om dat in de juiste context te plaatsen. Stel dat we de 200.000 jaar oude geschiedenis van homo sapiens op een 24-uurs klok zetten. Dan zouden de afgelopen vijftig jaar slechts 20 seconden duren. De wereld zal spoedig onbewoonbaar worden als we op dezelfde voet doorgaan. Maar de kritieke "seconden" om iets aan de klimaatverandering te doen, raken snel op.
Er zijn echter ook redenen voor optimisme. De steun voor klimaatmitigatie en -behoud heeft een enorme politieke en maatschappelijke impuls gekregen. De roep om duurzaamheid verandert het leven radicaal, van levensstijl tot bedrijfsleven en bestuur. CO2 compensatie is een van de revoluties die een positieve impact heeft op het klimaat door de uitstoot van CO2 te compenseren en zo, naast een grote vermindering van de koolstofuitstoot, ook een beperking van de klimaatverandering mogelijk te maken. Dat is precies het soort dienst dat Regreener faciliteert. Regreener is begonnen met het planten van mangrovebomen in samenwerking met de gerenommeerde herbebossingsorganisatie Eden Reforestation Projects. Hun samenwerking maakt koolstofcompensatie mogelijk in de kustwetlands van Mozambique in Oost-Afrika. Maar wat zijn mangroven eigenlijk en hoe dragen deze bomen bij tot het matigen van de klimaatverandering? In deze eerste wetenschapsblog ontrafelen we het mysterie van de mangroven en onderzoeken we hun impact op niet alleen de beperking van de klimaatverandering, maar ook op het welzijn van de mens en de biodiversiteit.
Mangroven
De naam "mangroven" verwijst naar ongeveer 110 boomsoorten die in staat zijn te overleven in zout of brak water en worden aangetroffen in intergetijdengebieden langs tropische en subtropische kusten over de hele wereld. Aangepast aan langdurige overstromingen, intense hitte, tsunami's, tropische cyclonen, modder en hoge zoutconcentraties, zijn er voor natuurliefhebbers veel dingen te bewonderen aan deze geharde bomen. Neem bijvoorbeeld hun unieke verspreidings- en kolonisatiemechanisme. In plaats van door de wind te worden meegevoerd of door dieren te worden opgegeten en zo te worden verspreid, blijven mangrovezaden aan de ouderboom vastzitten en ontwikkelen zich tot zaailingen met eigen bladeren die in staat zijn tot fotosynthese. Net als de ouderboom gebruiken de zaailingen kooldioxide en water om suikers voor groei en zuurstof te produceren. Vervolgens worden deze zaailingen, zogenaamde propagulen, in het water onder de moederboom gedropt en blijven zij drijven alvorens in geschikte grond te wortelen. Propagules kunnen maandenlang blijven drijven wanneer ze door de stromingen langs de kusten en zelfs over oceanen worden meegevoerd op zoek naar een plekje om zich thuis te voelen. Bovendien hebben boomwortels zuurstof nodig voor de ademhaling, die schaars is in de met water verzadigde en zuurstofarme bodem van mangrovebossen. Mangroven zijn geëvolueerd om dit gebrek aan zuurstof op te vangen door middel van ademende wortels (of luchtwortels) die bovengrondse zuurstofopname mogelijk maken wanneer het waterpeil daalt. Deze spectaculaire wortelsystemen vormen een hecht en voedselrijk labyrint. Ideale omstandigheden voor wilde dieren om te floreren! Het is dan ook geen wonder dat deze prachtige ecosystemen van cruciaal belang zijn voor het leven in de oceanen, want de mangroven zijn de broedplaatsen van een derde van alle vissoorten die in hun vroege leven voedsel en bescherming tegen roofdieren nodig hebben. Daarom zijn mangroves essentieel voor de commerciële visserij. Mangrovebossen beschermen ook op synergetische wijze koralen en zeegras: de hoekstenen van de mariene biodiversiteit. Het mangrove-ecosysteem van de baai van Maputo, Mozambique, waar de aanplantingsprojecten van Eden Reforestation zich bevinden, herbergt zelfs veel iconische tetraplodensoorten zoals de doejong, dolfijnen, vijf soorten zeeschildpadden, en een derde van de vogelsoorten die inheems zijn in zuidelijk Afrika, zoals de mangrove ijsvogel. De heraanplant van mangroven in bedreigde en uitgeputte mangrovebossen is dus van essentieel belang om de biodiversiteit voor toekomstige generaties veilig te stellen.
Maar dat is niet de belangrijkste reden voor Regreener om samen te werken met Eden Reforestation. Mangroves zijn namelijk onmisbaar voor het welzijn van de mens. Het concept ecosysteemdiensten, dat sinds enkele decennia op grote schaal wordt gebruikt, wordt gebruikt om de diensten te evalueren die de natuur aan de mens levert. Als zij op ecosysteemdiensten zouden worden gerangschikt, zouden de mangroves zeker een vijfsterrenbeoordeling krijgen. De mangrove is het best bestudeerde ecosysteem in het paradigma van de blauwe koolstof, dat de koolstofopslag en -vastlegging van ecosystemen in oceanen en kustgebieden bestudeert. Onderzoek heeft uitgewezen dat mangrovebossen kampioen zijn in klimaatmitigatie, omdat ze vier tot vijf keer efficiënter zijn in koolstofopslag dan tropische regenwouden. Niet alleen leggen de mangrovebomen zelf CO2 vast uit de atmosfeer door middel van fotosynthese, de wortelsystemen vangen ook sediment van getijdenoverstromingen op en slaan organisch materiaal op in de modder, waardoor massale uitstoot van CO2 wordt voorkomen. Elke mangroveboom geplant door Eden Reforestation in Mozambique verwijdert meer dan 308kg CO2 over zijn 25-jarige levensduur, of 12 kg CO2 per boom per jaar. En dat zijn alleen nog maar de bomen! Mangroves in Mozambique slaan ongeveer 62 ton koolstofdioxide op sediment per ha. Als deze bossen vernietigd worden, worden ze enorme CO2 uitstoters.
Investeringen in mangrove
Belangrijk is dat investeringen in de bescherming en het herstel van mangroves essentieel zijn om ontwikkelingslanden te helpen hun nationale vastgestelde bijdragen. Belangrijk is dat investeringen in de bescherming en het herstel van mangroves essentieel zijn om ontwikkelingslanden te helpen hun nationale vastgestelde bijdragen aan de Overeenkomst van Parijs te leveren. Mozambique is een van Afrika's meest kwetsbare landen voor klimaatverandering, zijn mangroves te essentieel in klimaatadaptatie. De kustbevolking van Mozambique zal worden getroffen door de stijging van de zeespiegel, de indringing van zout water in landbouwgebieden, en zware cyclonen en erosie. Mangroven zijn de kritieke ecosystemen die de menselijke kustbevolking nodig heeft in een steeds dreigender klimaat. Mangrovebossen fungeren als stormbarrières, breken golven en stoppen rampzalige kusterosie en kustoverstromingen. Het onderhoud van mangrovebossen is vijf keer meer kosteneffectief dan door mensen gebouwde infrastructuur voor kustbescherming. Mangroves filteren ook het water van verontreinigende stoffen, ondersteunen de lokale voedselzekerheid en de economie door ecotoerisme en het duurzame gebruik van vis en bosproducten zoals medicinale planten. Regreener vergemakkelijkt de projecten van Eden Reforestation waarbij plaatselijke gemeenschappen worden betrokken bij herbebossing en financieel worden gesteund. Door lokale gemeenschappen te betrekken bij natuurbehoud wordt de druk op de mangrovebossen verminderd. De naam "mangroven" verwijst naar ongeveer 110 boomsoorten.
Samen zijn deze jaarlijkse ecosysteemdiensten van mangroven naar schatting 194.000 dollar per hectare waard. Helaas zijn de mangroven, die minder dan 1% van het wereldoppervlak bedekken, bedreigde ecosystemen, met een verlies van meer dan een derde van de wereldwijde bedekking in vergelijking met de niveaus van vóór 1980. Ondanks hun waarde in termen van klimaatmitigatie, neemt de mangrovebedekking nog steeds jaarlijks af met ongeveer 2%. De baai van Maputo heeft het grootste verlies van mangroves in Mozambique gezien in de afgelopen decennia. Maar gelukkig neemt hun omvang de laatste jaren weer toe door broodnodige herstelinspanningen.
Kleine inspanningen samen kunnen dus een grote impact hebben op de planeet. De mangrovebossen van de Maputobaai die worden hersteld en onderhouden, zullen de wilde dieren en de mensen tegen schade beschermen. Het aanplantingsproject in Mozambique laat zien hoe herbebossing niet alleen de klimaatverandering aanpakt, maar ook het welzijn van de mens en de biodiversiteit verbetert.
Dat is nog eens een reden voor optimisme.
